Luis Silgo Gaucheren gutuna argitaratu da Berrian.
Iruña-Veleian egindako bisita gidatu baten barnean, Josetxo Mendiak hiri erromatarreko harresian zegoen grafito handi bat aurkitu zuen 2021eko martxoan. Gertakizun honek hiri honetan aurkitu ziren euskara zaharrean idatzitako grafitoez gogoeta egitera eraman behar gintuzke. Gogora dezagun epaitegiak aztarnategiaren zuzendaria kondenatu zuela 2020an. Izan ere, grafito hori ezin da faltsutze baten ondorio izan, eta, bide batez, aurretik aurkitutako grafitoak baimentzen ditu, berehala ikusiko dugun bezala.
Grafitoa handia da (30 cm-ko altuera eta 24 cm-ko zabalera du), eta gurutziltzatu baten irudia du; gurutzea eta burua irudikatzen dira, hau izpiz inguratuta, eta behean ATA jartzen du. Gurutzea, izpiak eta hitza sakon grabatuta daude.
Grafito honetatik atera daitezkeen ondorioak honako hauek dira: Iruña-Veleian kristau komunitate bat zegoela, komunitate horrek idazkera erabiltzen zuela, antzinako euskaraz idatzi zutela gai kristau baten inguruan, ATA hitzak (eta ez aita modernoak edo ATTA akitaniarrak) lotura garaikidea adierazten duela aurretik aurkitutako grafitoekin, eta, are garrantzitsuagoa, ATA hitza bera grafito horien errepertorio lexikoari dagokiola.
Baina bada aztertu beharreko beste alderdi bat: grafitoa hiriko sarrera nagusitik metro gutxira dago, erraz ikusteko moduko lekuan, eta inskripzioaren neurriek erakusten dute hirian sartzen edo hiritik irteten ziren guztiek irakur zezaten egina dagoela. Beraz, hirian euskaraz hitz egiten zela adierazteaz gain, idaztea eta irakurtzea ere ohikoak zirela iradokitzen du.
Aurkikuntzak jakin-mina piztu zidan, eta SOS Iruña-Veleiako bi kidek eta hau idazten duenak aztarnategia bisitatu genuen joan den udazkenean. Bisita emankorra izan zen, beste hiru idazkun eta zenbait motibo ikonografiko aurkitzeko bidea ere eman baitzuen. Aurkikuntza horiek aztertzen ari gara, eta behar bezala ezagutaraziko dira, baina aurreratu daiteke baieztatu egiten dutela ATA grafitoari buruz esandakoa.
Iruña-Veleiako harresiko aurkikuntzek testuinguru koherentea ematen diete aurretik aurkitutako grafitoei, eta, aldi berean, erakusten dute hiriko kristautasun euskalduna ez dela Lurmeneko arkeologoen asmakizuna. Eta honek, jakina, ondorio judizialak ere baditu. Edonola ere, aurkikuntza berriek antzinako euskarazko grafitoen multzo epigrafikoa berrikustera eta birpentsatzera behartzen gaituzte, aurreiritziak eta ikusiezinak alde batera utzita.
Arkeologoa eta epigrafista da, prestigio handiko ikerlea, batez ere iberieraren alorrean.
Traducción:
LOS NUEVOS DESCUBRIMIENTOS EN IRUÑA-VELEIA Luis Silgo Gauche
El redescubrimiento de un gran grafito en la muralla de la ciudad romana de Iruña-Veleia, efectuado por Josetxo Mendia, en el marco de una visita guiada, en marzo de 2021 hace que se deba repensar los hallazgos de inscripciones en euskera antiguo efectuados en la ciudad y que fueron objeto de condena por parte del juzgado en 2020. En efecto, ninguna posibilidad cabe de que este grafito sea una falsificación, a la vez que autoriza, como en seguida vamos a ver, a los grafiti hallados anteriormente.
El grafito, de grandes dimensiones (unos 30 cm. de altura por 24 de anchura) consta de la figura de un crucificado, del que se representa la cruz y la cabeza, rodeado de rayos y abajo, la palabra ATA. Tanto la cruz y los rayos como la palabra están grabados profundamente.
Las consecuencias que se pueden sacar de este grafito son que existía una comunidad cristiana en Iruña-Veleia, que esa comunidad usaba la escritura, que esa escritura anotaba un euskera antiguo cuya temática era cristiana, que la expresión ATA y no el moderno aita o el aquitano ATTA representa una vinculación contemporánea con los grafiti hallados anteriormente y, no menos importante, que la misma palabra ATA pertenece al repertorio léxico de esos grafiti.
Pero hay un aspecto más que estudiar: la situación del grafito a escasos metros de la entrada principal de la ciudad, en lugar bien visible y las mismas dimensiones de la inscripción muestran que la inscripción fue hecha para ser leída, por todos cuantos entrasen y saliesen de Iruña-Veleia. Era, pues, no solamente un signo distintivo que indica que el euskera antiguo se hablaba en la ciudad sino que se escribía y se escribía para ser leído, de una manera habitual.
Interesados en el hallazgo, dos miembros de SOS Iruña-Veleia y el que esto escribe visitamos la zona el pasado otoño. La visita fue fructífera pues permitió localizar tres letreros más además de motivos iconográficos. Estos descubrimientos están en estudio y serán dados a conocer oportunamente, pero ya se puede adelantar que confirman lo dicho a propósito del primer grafito hallado.
Los descubrimientos en la muralla de Iruña-Veleia dan un contexto coherente a los grafiti anteriormente encontrados, a la vez que muestran que el cristianismo euskaldun de la ciudad no es un invento de los arqueólogos de Lurmen, lo cual, por cierto, también tiene repercusiones judiciales. En cualquier caso los nuevos hallazgos obligan a replantear y repensar, sin prejuicios ni apasionamientos, el conjunto epigráfico de los grafiti en euskera antiguo objeto de disputa.
Para mejorar tu experiencia, utilizamos cookies y tecnologías similares para almacenar y acceder a información en tu dispositivo. Tu consentimiento nos permite analizar el comportamiento de navegación y procesar datos como identificadores únicos. Si decides no consentir o retirar el consentimiento, algunas funciones del sitio podrían verse afectadas.
Funcional
Siempre activo
Estas cookies son necesarias para el correcto funcionamiento del sitio web y no pueden desactivarse en nuestros sistemas.
Preferencias
Estas cookies permiten recordar tus configuraciones y preferencias, como idioma o región, para mejorar tu experiencia.
Estadísticas
Estas cookies nos ayudan a comprender cómo interactúan los usuarios con nuestro sitio web, recopilando información de forma anónima.El almacenamiento o acceso técnico que se utiliza exclusivamente con fines estadísticos anónimos. Sin un requerimiento, el cumplimiento voluntario por parte de tu Proveedor de servicios de Internet, o los registros adicionales de un tercero, la información almacenada o recuperada sólo para este propósito no se puede utilizar para identificarte.
Marketing
Estas cookies se utilizan para mostrar contenido y anuncios personalizados basados en tus intereses.
Para ofrecer las mejores experiencias, utilizamos tecnologías como las cookies para almacenar y/o acceder a la información del dispositivo. El consentimiento de estas tecnologías nos permitirá procesar datos como el comportamiento de navegación o las identificaciones únicas en este sitio. No consentir o retirar el consentimiento, puede afectar negativamente a ciertas características y funciones.
Funcional
Siempre activo
Estas cookies son necesarias para el correcto funcionamiento del sitio web y no pueden desactivarse en nuestros sistemas.
Preferencias
Estas cookies permiten recordar tus configuraciones y preferencias, como idioma o región, para mejorar tu experiencia.
Estadísticas
Estas cookies nos ayudan a comprender cómo interactúan los usuarios con nuestro sitio web, recopilando información de forma anónima.El almacenamiento o acceso técnico que se utiliza exclusivamente con fines estadísticos anónimos. Sin un requerimiento, el cumplimiento voluntario por parte de tu Proveedor de servicios de Internet, o los registros adicionales de un tercero, la información almacenada o recuperada sólo para este propósito no se puede utilizar para identificarte.
Marketing
Estas cookies se utilizan para mostrar contenido y anuncios personalizados basados en tus intereses.